Liệm, hay còn được biết đến với tên gọi khâm liệm, là một nghi thức quan trọng không thể thiếu trong việc tổ chức tang lễ, nhằm thể hiện lòng tôn kính của người sống đối với người đã qua đời. Đây là một thủ tục bắt buộc trong các lễ tang tại Việt Nam. Vậy liệm thực chất là gì? Có những điều gì cần kiêng kỵ khi thực hiện khâm liệm cho người đã mất? Mời bạn cùng chúng tôi khám phá những câu trả lời chi tiết trong bài viết dưới đây.
Khâm liệm là gì? Khâm liệm hay niệm mới đúng?
Hiện nay, nhiều người vẫn chưa phân biệt rõ ràng giữa hai thuật ngữ “liệm” và “niệm.” Thực tế, cả hai từ này đều mang ý nghĩa tương tự và được sử dụng để chỉ các bước trong nghi thức tổ chức tang lễ. Thông thường, sau khi người thân qua đời, thi hài sẽ trải qua nhiều nghi lễ như: lễ hạ tịch, phục hồn, thiết hồn, mộc dục, phạn hàn…
Tiếp theo, quá trình chuẩn bị quan tài sẽ được tiến hành, bao gồm các bước như: lễ trị quan, chuẩn bị đại liệm, tiểu liệm, tạ quan và cuối cùng là liệm xác. “Liệm xác” là một phần quan trọng trong nghi lễ này. Liệm có thể được hiểu là quá trình bọc xác người đã khuất, bao gồm các công việc như: mặc áo liệm, đắp chăn, đeo găng tay, và sau đó gói thi hài trước khi đặt vào quan tài.
Nghi lễ này mang ý nghĩa rất quan trọng, yêu cầu gia đình chuẩn bị đầy đủ các vật dụng trước khi đưa thi hài vào quan tài. Mục đích của nghi thức này là để người đã khuất có thể mang theo những đồ vật này sang thế giới bên kia để tiếp tục sử dụng. Đồng thời, nó cũng có tác dụng bảo vệ và che chắn thi hài khi được đặt vào quan tài. Nghi thức liệm thể hiện sự sạch sẽ và đầy đủ của thi hài, đồng thời phản ánh tính trang trọng và ý nghĩa của lễ tang.
Quá trình khâm liệm người đã mất
Quá trình khâm liệm người đã khuất sẽ bao gồm các bước như sau:
Gia đình lựa chọn giờ tốt
Trước khi thực hiện nghi thức khâm liệm, gia đình cần tìm hiểu và xem xét để chọn ra giờ tốt cho việc này. Việc này nhằm đảm bảo rằng quá trình diễn ra một cách suôn sẻ, hài hòa giữa âm và dương, tránh những điều kiêng kỵ hay giờ xấu, từ đó không gây ảnh hưởng tiêu cực đến cả người sống lẫn người đã khuất.
Thiết lập bàn thờ vong
Bàn thờ vong là nơi linh thiêng để thờ cúng người đã khuất, thường được đặt trên một bàn lớn. Trên bàn thờ vong, gia đình sẽ bày trí linh sa bao gồm bài vị và hình ảnh của người đã khuất. Trước bài vị thường có một mâm trái cây, thường là một nải chuối và quả bưởi. Tuy nhiên, hiện nay mâm trái cây có thể được sắp xếp theo sở thích của gia đình.
Theo phong tục truyền thống, bát hương thường được làm từ một đoạn cây chuối cắt ra và chỉ sử dụng hương đen trong lễ tang. Cây chuối non cũng được dùng để trang trí hai bên linh sa. Theo quan niệm xưa, chuối biểu trưng cho sự đoàn kết và tình thân qua việc phân chia nhiều bẹ, nhiều buồng, tượng trưng cho sự gắn bó giữa các thế hệ trong gia đình.
Ngoài ra, chuối còn được cho là có khả năng hút khí xấu, vì vậy nó sẽ không bị héo úa trong suốt thời gian diễn ra lễ tang.
Chuẩn bị quan tài
Bước tiếp theo là chuẩn bị quan tài. Gia đình sẽ lựa chọn một chiếc quan tài có kích thước phù hợp với thi thể của người đã khuất. Bên trong quan tài, thường sẽ được đặt một ít bao trà khô và rải đều dưới đáy áo quan trước khi tiến hành lễ tẩm niệm. Chức năng của bao trà khô là hấp thụ mọi dấu vết của hơi thở và mùi của người đã qua đời, giúp ngăn chặn sự phát tán khí ra ngoài, đảm bảo vệ sinh cho tất cả những người tham gia lễ tang.
Lễ khâm liệm cho người đã khuất
Sau khi xác định được thời điểm thích hợp, gia đình sẽ chuẩn bị một chiếc chiếu đặt bên cạnh quan tài. Tiếp theo, thi thể của người đã mất sẽ được đặt lên một mảnh vải lớn. Dưới thi thể, ba chiếc đai vải màu trắng sẽ được bố trí ngang qua bắp chân, hông và vai của người đã khuất. Sau đó, vải sẽ được bọc từ bắp chân lên đến thân và đầu của người đã mất.
Nếu gia đình muốn để lộ khuôn mặt của người đã khuất để con cháu có thể nhìn thấy lần cuối, họ có thể trang điểm cho khuôn mặt để tạo vẻ tươi tắn và hài hòa. Ngược lại, nếu không muốn làm như vậy, họ có thể dùng một tấm vải xô mềm để che kín khuôn mặt và không mở ra nữa, trừ khi có những trường hợp đặc biệt.
Thông thường, trong quá trình chuẩn bị, người ta sẽ khâm thi thể trên giường với vải dọc, trong khi liệm thì phải hạ xuống đất với vải ngang. Điều này nhằm mục đích đảm bảo việc bọc gói thi thể của người đã khuất được thực hiện một cách kín đáo. Khi tiến hành lễ liệm, thi thể thường được đặt lên một chiếc chiếu trên sàn nhà, bên cạnh có khăn phủ mặt và đũa để ngáng miệng.
Sau khi hoàn tất tiểu liệm, gia đình sẽ đặt các đồ lót, đệm đầu và chân tay cho thi thể để đảm bảo sự gọn gàng. Tiếp theo, họ sẽ gấp chăn bên trái trước, sau đó là bên phải, cuối cùng gấp lên dưới chân và đưa đầu xuống. Vải tiểu liệm sẽ được buộc lại theo cả chiều dọc và chiều ngang. Cuối cùng, thi thể được đặt lên mảnh vải tạ quan, sẵn sàng cho bước nhập quan.
Theo phong tục của người Việt Nam, vải màu trắng thường được sử dụng để chuẩn bị linh áo. Phần phủ mặt thường được làm bằng giấy bản hoặc vải xô màu trắng, không sử dụng vải nilon pha trộn vì khó phân hủy.
Sau khi hoàn tất quá trình khâm và liệm, gia đình sẽ tiến hành nhập quan và phát tang, thông báo cho người thân và bạn bè gần xa đến thăm viếng.
Những điều tuyệt đối phải tuân thủ khi khâm liệm
Quá trình khâm liệm là một nghi thức vô cùng quan trọng. Vì vậy, bạn cần lưu ý những điều kiêng kỵ trong quá trình khâm liệm như sau:
Không nên để mèo lại gần thi thể người đã mất
Trước khi thực hiện lễ tang, người ta thường cẩn trọng không để mèo và chó tiếp xúc gần với thi thể. Theo quan niệm dân gian, điều này có thể dẫn đến việc người đã khuất bất ngờ sống lại hoặc trở thành ma quái. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng điều này không có cơ sở. Hiện tượng thi thể có thể cử động khi có chó hoặc mèo lại gần thường liên quan đến hiện tượng tĩnh điện và các yếu tố vật lý, chứ không phải do sự tác động của chúng. Dù vậy, vẫn nên tránh tình huống này trong lễ tang để bảo đảm sự tôn nghiêm và trang trọng cho buổi lễ.
Không được sử dụng quan tài làm từ gỗ liễu
Một trong những điều kiêng kỵ mà nhiều người chưa biết là sau khi hoàn tất lễ tang và đặt thi thể vào quan tài, tuyệt đối không nên chọn quan tài làm từ gỗ liễu. Mặc dù gỗ liễu có độ bền cao, nhưng nó không bao giờ ra hoa hay kết trái, điều này được xem như một dấu hiệu cho thấy không có người kế thừa trong kiếp sau. Việc sử dụng quan tài từ gỗ tùng hoặc gỗ bách được coi là lựa chọn tốt hơn về mặt tâm linh.
Tránh để nước mắt rơi lên thi thể người đã khuất
Nước mắt rơi xuống thi thể người đã mất là điều cấm kỵ trong lễ tang. Bởi vì, vào thời điểm này, người đã khuất đang chuẩn bị cho hành trình sang thế giới bên kia. Nước mắt của những người tham dự có thể được xem là không may mắn.
Khâm liệm người mất có ý nghĩa gì?
Khâm liệm là một nghi thức tiễn đưa người đã khuất sang thế giới khác. Theo quan niệm, ngay sau khi mất, linh hồn của người đã khuất có thể vẫn chưa nhận thức được rằng họ đã rời bỏ cõi đời. Quá trình bọc gói và bảo quản thi thể không chỉ nhằm duy trì sự trang trọng của buổi lễ, mà còn là cách thể hiện với người đã khuất về sự thật của cái chết. Qua đó, chúng ta hy vọng rằng người đã mất sẽ chấp nhận thực tại và an yên chuyển tiếp sang thế giới bên kia.
Bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết về liệm và những điều cần tránh khi thực hiện nghi thức khâm liệm. Mong rằng những kiến thức trong bài sẽ mang lại lợi ích cho bạn và giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về nghi thức này.
